۱۳۸۷ شهریور ۱۷, یکشنبه

غدد جنسی زن(Ovary)

غدد جنسی زن(Ovary)
دستگاه تولیدمثل در زنان شامل دو تخمدان(Ovary)،لوله های رحمی(Falopian tubes) رحم ، دهانه رحم و واژن می باشد.

تخمدان(Ovary):
دو تخمدان در قسمت پشت و زیر لوله های رحمی قرار دارند که وزن آنها در زن بالغ حدود 20 گرم می باشد که در زنان مسن این مقدار کاهش می یابد. کار اصلی تخمدان ها تولید تخمک و ترشح هورمون های جنسی ماده است. تخمک ها از دهمین هفته زندگی جنینی تشکیل می شوند و تعداد آنها در ماه پنجم زندگی جنینی در دو تخمدان مجموعا 6 تا 7 میلیون تخمک میرسد ولی بتدریج تعدادشان کم شده و در زمان تولد تعدادآنها به 2 میلیون و در هفت سالگی به 300هزار کاهش می یابد. و در طول سال های تولید مثل زن تعداد300 تا 450 تخمک آزاد می شوند و الباقی از بین می روند.

رحم :
رحم از دو قسمت جسم و دهانه ( سرویکس ) تشکیل شده است. قبل از بلوغ 10 تا 15 گرم و در زن بالغ 30 تا 60 گرم و در انتهای حاماگی 800 تا 1000 گرم وزن دارد. جسم رحم دارای پوشش داخلی بنام آندومتریوم است که در فاصله بلوغ و یائیسگی دچار تغییرات ماهانه می شود که همراه با تغییرات دوره ای گنادوتروپین ها و ترشحات استروژن و پروژسترون از تخمدان هاست. این تغییرات عبارتند از : پرولیفراسیون ، تغییرات ترشحی و تخریب دیواره آندومتر در قاعدگی.

مرحله پرولیفراسیون ( مرحله استروژنی ): تقریبا از روز 5 دوره قاعدگی و پس از خونریزی دیواره رحم تحت تاثیر استروژن تخمدانی شروع به رشد می نماید و ضخامت آن افزایش می یابد و به حدود 3 تا 4 میلیمتر می رسد.

مرحاه ترشحی( مرحله پروژسترونی ): از روز چهاردهم به بعد با آزاد شدن تخمک و تشکیل جسم زرد و در نتیجه ترشح پروزسترون ، آندومتر دچار تغییرات ترشحی می شود. در این مرحله علاوه بر ضخیم شدن آندومتر ، غدد ترشحی پر پیچ و خمی در آندومتر تشکیل می شوند که ترشح مواد موکوسی ( لزج ) را بر عهده دارند.

قاعدگی( خونریزی): در صورتیکه تخمک آزاد شده بارور نشود بعلت تحلیل جسم زرد و کاهش ترشح پروژسترون و تا حدودی استروژن ، آندومتر تخریب شده و خونریزی آغاز می شود که تقریبا تا 5 روز ادامه می یابد. خون قاعدگی در رحم بسرعت منعقد می شود ولی توسط آنزیم فیبرینولیز در واژن مایع می شود. بطور متوسط 10 تا 100 میلی لیتر خون در زمان هر قاعدگی از دست می رود.

هورمون های تخمدان
تخمدان ها هورمون های استروژن ، پروژسترون و مختصری آندروژن تولید می کنند.

اثرات استروژن: در زن طبیعی قسمت عمده استروژن ها توسط تخمدانها ترشح می شوند ولی مقادیر جزئی نیز توسط غدد فوق کلیه ترشح می گردد. در آبستنی مقادیر زیادی از استروژن ها توسط جفت ترشح می شود که چند صد برابر مقدار مترشحه از تخمدان ها در دوره ماهانه طبیعی است.

پاره ای از اثرات استروژن ها به شرح زیر می باشد:
استروژن ها موجب تکثیر سلولی و رشد اندام های تناسلی و سایر بافت های مربوط به تولید مثل و بوز صفات ثانویه جنسی در زن می شوند.
اثر بر اندام های تناسلی : قبل از بلوغ استروژن به مقدار کم ترشح شده و اثرات فیزیولوژیک مختصری دارد. هنگام بلوغ با رشد فولیکول های تخمدانی استروژن بیشتری ترشح شده وسبب رشد رحم، واژن، دستگاه تناسلی خارجی، لگن و پستان ها می شود.
اثر بر پستان ها : استروژن ها رشد پستان ها و غدد مولد شیر را آغاز می کنند ولی به تنهایی نمی توانند موجب تولید و ترشح شیر شوند.اثر آنها بیشتر در تجمع چربی در پستان ها و تغییرات شکل ظاهری آنها است.
اثر بر پوست: استروژن ها سبب نرمی و صافی پوست می شوند و عروق خونی پوست را افزایش می دهند. افزایش عروق خونی همراه با گرمی پوست است و ممکن است موجب خونریزی بیشتری از محل پارگی در مقایسه با مردان شود.

اثرات پروژسترون: پروژسترون به تنهایی اثر هورمونی ندارد، معهذا بر روی سلول های هدفی که فبلا با استروژن تماس حاصل کند دارای اثرات زیر است:
· بر آندومتر پرولیفراتیو که توسط استروژن ایجاد شده اثر کرده سبب تشکیل آندومتر ترشحی برای پذیرش تخمک لقاح یافته می شود. فرکانس انقباضات رحم را کاهش داده از دفع تخمک جلوگیری می کند.
· توسعه و تکامل غدد پستانی را افزایش می دهد ولی با این وجود ترشح شیر بستگی به وجود پرولاکتین دارد و پروژسترون ترشح شیر را سب نمی شود.
· افزایش پروژسترون تخمک گذاری را متوقف می کند. و این امر در حاماگی بسیار اهمیت دارد.
· درجه حرارت بدن را مختصری افزایش می دهد.

کنترل هورمونی دوره ماهانه
برای اینکه دوره ماهانه همراه با تخمک گذاری بطور مرتب انجام شود وجود تخمدان سالم و ترشحات طبیعی گنادوتروپین ها ضروری است. برداشتن هیپوفیز در انسان و یا عدم ترشح مادرزادی گنادوتروپین ها عادت ماهانه را متوقف می کند و اگر قبل از بلوغ انجام باشد علایم بلوغ و اولین عادت ماهانه بروز نمی کند. مدت هر دوره ماهانه بطور متوسط 28 روز است ولی در افراد طبیعی ممکنست از 20 روز تا 45 روز متغیر باشد

هیپوتالاموس با تغییر ترشح GnRH سبب بروز تغییرات در ترشح گنادوتروپین ها می شود. تغییر ترشح GnRH بستگی به غلظت استروزن و هیجانات روحی دارد.
غلظت FSH در خون در نیمه اول دوره ماهانه ( قبل از تخمک گذاری ) ابتدا افزایش می یابد و سبب رشد فولیکول های تخمدان و نیز افزایش ترشح استروژن از آنها می گردد. افزایش استروژن سبب تغییرات پرولیفراتیو در آندومتر می شود. غلضت استروژن در روز 12 تا 13 پس از شروع قاعدگی به حداکثر می رسد و سبب ایجاد فیدبک مثبت بر هیپوتالاموس و افزایش ترشح GnRH شده منجر به افزایش سریع LH در روز 14 می شود.غلظت FSH نیز بطور ناگهانی ولی به مقدار کمتر از LH افزایش می یابد. اثر پروژسترون بر آندمتر سبب ایجاد مرحله ترشحی شده و رحم را آماده پذیرش جنین اولیه( بلاستوسیست) می کند در صورتیکه حاملگی رخ ندهد ترشح استروژن و پروژسترون سریعا کاهش می یابد و خونریزی ماهانه رخ می دهد.

بلوغ و تغییرات هورمونی
بلوغ شروع زندگی جنسی همراه با تغییرات هورمونی و فیزیکی است. در ماههای اول پس از تولد غلظت گنادوتروپین های خون افزایش می یابد و با افزایش موقت استروژن همراه است. این افزایش بعلت نارس بودن مکانیسم فیدبک منفی در نوزاد است. بتدریج حساسیت هیپوتالاموس به اثر فیدبک استروژن افزایش می یابد و در حدود 2 تا 4 سالگی به حداکثر می رسد و پس از آن مقادیر بسیار اندک استروژن که از تخمدان ها ترشح می شود سبب توقف ترشح GnRH و در نتیجه گنادوتروپین های هیپوفیزی می شود بطوریکه غلظت گنادوتروپین های خون در سنین 4 تا 10 سالگی به حداقل می رسد.

در مرحله قبل از بلوغ ، کمی قبل از هرگونه تغییر فیزیکی ثانویه جنسی ، حساسیت هیپوتالاموس به استروئید های تخمدان کاهش می یابد. اولین تغییر افزایش گنادوتروپین ها پس از خواب است، سپس افزایش ترشح هنگام روز نیز مشاهده می شود. در طول دوران مختلف بلوغ حساسیت هیپوتالاموس به اثر فیدبک استروژن ها کمتر شده و ترشحات گنادوتروپین ها و هورمون های تخمدانی افزایش می یابد. ترشح گنادوتروپین ها در طول روز و شب بصورت نوسانی است که این حالت به ویژه پس از بلوغ آشکار می شود.

در اواسط دوران بلوغ اثر فیدبک مثبت استروژن بر هیپوتالاموس ظاهر شده سبب افزایش سریع گنادوتروپین ها بخصوص LH بصورت دوره ای می شود. این پدیده شروع و ادامه قاعدگی و دوره ماهانه را بر عهده دارد.

سن شروع بلوغ به عوامل داخلی و خارجی متعددی بستگی دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
· عامل ارثی، خانوادگی و نژادی
· عامل اقتصادی و اجتماعی: سن شروع بلوغ در غرب بین سالهای 1850تا1950 هر ده سال چهار ماه کاسته شده است.
· چاقی: چاقی مختصر سبب تسریع و چاقی مفرط سبب تاخیر بلوغ می شود.
· بیماریهای مزمن و سوء تغذیه سبب تاخیر بلوغ می شود.
· کوری سبب تسریع ظهور بلوغ می شود.
اولین قاعدگی با شروع بلوغ همراه نیست بلکه اولین تغییر فیزیکی مشهود در دختران رشد جوانه پستان است که بین سنین 8 تا 13 سالگی آغاز می شود.بندرت در بعضی از دختران اولین علامت ظهور موهای زهار است. رشد پستان ها از پنج مرحله و رشد موهای زهار نیز از پنج مرحله می گذرد تا به وضعیت کامل زن بالغ برسد. تغییرات کامل صفات ثانویه جنسی در زنان بین یک و نیم تا شش سال طول می کشد. اولین قاعدگی حدود دو سال پس از رشد جوانه پستان ظاهر می شود. که در سال های اول بسیار نامنظم بوده و پس از آن بصورت طبیعی در خواهد آمد.

یائیسگی
حدود سن 40 تا 55 سالگی تعداد فولیکول های تخمدان بسیار کم و ترشح استروژن کاهش می یابد. دوره ماهانه در ابتدا نامنظم می شود و پس از چند ماه متوقف می گردد. که به این حالت یائیسگی گویند.در اثر کاهش استروژن ترشح گنادوتروپین ها افزایش می یابد. علائم گر گرفتگی و احساس داغ شدن متناوب که با برافروختگی پوست و تعرق همراه است ناشی از ترشح زیادی گنادوتروپین ها است. بعلاوه کاهش ترشح استروژن ها ممکن است با اختلالات روانی نظیر خستگی و افسردگی، اضطراب و هیجان و پسیکوز همراه باشد. ترشحات واژن کم و مقاربت دردناک می شود.

هیچ نظری موجود نیست: